پيامبر اكرم در تفسير آيه ي فاذا قضيت الصلاة فانتشروا في الارض فرمودند : مراداين است كه منتشر شويد براي عيادت مريض يا تشييع جنازه يا زيارت مؤمن

امر به عيادة مريض : سيره ي پيامبر (ص) عيادت مريض در دورترين نقطه ي شهر بود لذا به علي (ع) فرمود : يا علي سر سنتين بر والديك

سر سنة صل رحمه

سر ميلا عد مريضا

سر ميلين شيع جنازة

سر ثلاثة اميال اجب دعوة

سر اربعة اميال زر اخا في الله

سر خمسة اميال اجب الملهوف

سر ستة اميال  انصر المظلوم

عد من لا يعودك : حتي كسي كه به عيادتت نيامده تو به عيادت او برو

بر عيادت چند بيمار بيشتر تأكيد شده است :1- مؤمن : از جمله حقوق مؤمن اين است كه : و ان يعوده في مرضه

2- همسايه : پيامبر(ص) فرمود: اتدرون ما حق الجار؟ قالوا :لا. قال: ان استغاثك اغثته . و ان استقرضك اقرضته . و ان افتقر عدت عليه و ان اصابته مصيبة عزيته . و ان اصابه خيرهنأته و ان مرض عدته و ان مات تبعت جنازته

3- عيادت سادات : پيامبر(ص) فرمود : عيادة بني هاشم فريضه و زيارتهم سنة

4- عيادت فقرا و مساكين : جالس المساكين و عدهم اذا مرضوا و صل عليهم اذا ماتوا واجعل ذالك مخلصا 

اهميت عيادت مريض :

عيادت مريض مؤمن عيادت خداست

رسول اكرم فرمود : يعير الله عزوجل عبدا من عباده يوم القيامه فيقول: عبدي! ما منعك اذا مرضت ان تعودني فيقول سبحانك سبحانك انت رب العباد لا تألم و لا تمرض. فيقول: مرض اخوك المؤمن فلم تعده . و عزتي و جلالي لو عدته لوجدتني عنده ثم لتكلفت بحوائجك فقضيت ها لك و ذالك من كرامت عبدي المؤمن و انا الرحمن الرحيم

در روايت ديگر آمده : إِنَّ اللّه‏َ عَزَّوَجَلَّ يَقولُ يَومَ القيامَةِ: يَابنَ آدَمَ مَرِضتُ فَلَم تَعُدنى! قالَ: يا رَبِّ كَيفَ أَعودُكَ وَأَنتَ رَبُّ العالَمينَ؟! قالَ: أَما عَلِمتَ أَنَّ عَبدى فُلانا مَرِضَ فَلَم تَعُدهُ؟! أَما عَلِمتَ أَنَّكَ لَو عُدتَهُ لَوَجَدتَنى عِندَهُ؟؛

خداى عزوجل در روز قيامت مى‏فرمايد: اى پسر آدم! من بيمار شدم اما عيادتم نكردى؟ عرض مى‏كند: پروردگارا چگونه تو را عيادت كنم حال آن‏كه تو پروردگار جهانيانى؟ مى‏فرمايد: مگر ندانستى كه فلان بنده‏ام بيمار شد و عيادتش نكردى، مگر نمى‏دانستى كه اگر به عيادتش روى، مرا نزد او مى‏يابى؟

بهترين حسنات : امام علي فرمود : من احسن الحسنات عيادة المريض

و به خاطر اهمیت این وظیفه سنگین و حق واجب است که حضرت سجّاد ـ علیه السّلام ـ آنگاه که همسایگان و دوستان خود را یاد می کند از خدای متعال به استغاثه می خواهد که به آنان توفیق دهد تا از بیماران خود عیادت کنند، آنجا که می گوید:

«اللهمَّ صلّ علی محمّد و اله و تولّنی فی جیرانی و موالیَّ العارفین بحقّنا و المنابذین لاعدائنا بافضل ولایتک و وفّقهم لاقامة سنّتک و الاخذ بمحاسن ادبک فی ارفاق ضعیفهم و سدّ خلّتهم و عیادة مریضهم....»

خداوندا! به روان مقدس محمد و آل محمد رحمت فرست و مرا در ادای حقوق همسایگان و دوستانم که شناسای حق مایند و با دشمنان ما در ستیز هستند به برترین وجه یاری ده و توفیقشان عطا کن تا سنّتهای مقدس تو را بر پای دارند و به آداب پسندیده تربیت شوند و به آنان توفیق ده تا دست حمایت به سوی مستمندان پیش آورند و قوّت خویش را در راه کمک ضعفا به کار برند، به دوستی تیره بختان برخیزند و از بیمارانشان عیادت کنند.

آثار عيادت مريض يا پرستاري از وي :

1-استغفار و درود ملائكه براي عيادت كننده : من عاد مريضا شيعه سبعون الف  ملك يستغفرون له حتي يرجع الي منزله

امام باقر علیه السلام میفرماید: مَنْ عَادَ امْرَأً مُسْلِماً فِی مَرَضِهِ صَلَّى عَلَیْهِ یَوْمَئِذٍ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ إِنْ كَانَ صَبَاحاً حَتَّى یُمْسُوا وَ إِنْ كَانَ مَسَاءً حَتَّى یُصْبِحُوا مَعَ أَنَّ لَهُ خَرِیفاً فِی الْجَنَّة هر مسلمان که مسلمانی دیگر را صبحگاه عیادت کند، هفتاد هزار فرشته تا شامگاه بر او درود می فرستند (دعا می کنند)، و اگر شامگاهی او را عیادت کند، تا صبح بر او درود می فرستند. و برای او میوه ی چیده شده در بهشت مهیا می گردد.

امام  صادق  علیه السلام  فرمود: أَیُّمَا مُؤْمِنٍ عَادَ مُؤْمِناً حِینَ یُصْبِحُ شَیَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ فَإِذَا قَعَدَ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ وَ اسْتَغْفَرُوا لَهُ حَتَّى یُمْسِیَ وَ إِنْ عَادَهُ مَسَاءً كَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِكَ حَتَّى یُصْبِح: هر مؤمنى كه صبح از جا برخیزد و به عیادت مؤمنى برود، هفتاد هزار فرشته او را همراهی میکنند و هنگامی که بر بالین بیمار می نشیند، رحمت الهى او را فرا میگیرد و فرشته ها تا شب براى او طلب آمرزش میکنند. و اگر شب به عیادت رفت، تا صبح، همین پاداش نصیب او میگردد

2- عيادت ملك الهي از قبر تا قيامت : امام باقر فرمود : كان فيما ناجي الله به موسي ربه ان قال يا رب اعلمني مما بلغ من عيادة المريض من الاجر .قال عزوجل اوكل به ملكا يعوده في قبره الي محشره

3- عيادت مريض صدقه است : عيادتك المرض صدقه

4- پاكي  از گناه و وعده ي بهشت : پيامبر(ص) فرمود : من عاد مريضا ناداه مناد من السما باسمه يا فلان طبت و طاب لك ممشاك بثواب من الجنه

5- دعاي مريض در حق عيادت كننده مستجاب مي شود : و من عاد مريضا في الله لم يسدل المريض للعائد شيئا الا استجاب

6-  غرق شدن دررحمت و بركت الهي : پيامبر (ص) : عائِدُ المَريضِ يَخوضُ فِى البَرَكَةِ فَاِذا جَلَسَ انغَمَسَ فيها؛عيادت كننده بيمار، در بركت فرو مى ‏رود و چون نزد بيمار بنشيند، در آن غوطه‏ ور مى ‏شود.

حدیث (1) رسول اكرم:عائِدُ المَريضِ يَخوضُ فِى الرَّحمَةِ؛عيادت كننده از بيمار، در رحمت خدا غوطه‏ور مى‏شود.

حدیث (2) رسول اكرم :عائِدُ المَريضِ فى مَخرَفَةِ الجَنَّةِ، فَإِذا جَلَسَ عِندَهُ غَمَرَتهُ الرَّحمَةَ؛

عيادت كننده از بيمار، در نخلستان بهشت ميوه مى‏چيند و هرگاه نزد بيمار بنشيند، رحمت خدا او را فرا مى‏گيرد.

7- رفع نياز مريض و اقدام بر آن:  آمرزش و پاكي از همه ي گناهان است : من سعي لمريض في حاجة قضاها او لم يقضها خرج من ذنوبه كيوم ولدته امه

8- همجواري با انبيا : من قام علي مريض يوما او ليلة بعثه الله مع ابراهيم خليل فجاز علي الصراط كالبرق الخاطف اللامع

9- ثواب پرستاري مريض بيشتر از زيارت قبر پيامبر (ص) : يكي از دو همسفر حج در مسير مدينه مريض شد دوستش او را رها كرده به حرم پيامبر(ص) رفت امام صادق به او فرمود : پرستاريت از دوست بيمارت نزد خدا از زيارتت بهتر بود

آثار بيماري :1- گناهان بيمار مي ريزد: پيامبر (ص) فرمود: المريض تحات خطاياه كما يتحاط ورق الجنه

2- ثواب بيداري يك شب به خاطر بيماري از عبادت يك سال بيشتر است:  امام باقر فرمود : سهر ليلة من مرض او وجع افضل و اعظم اجرا من عبادة سنة

3- ننوشتن گناه و دادن حسناتي كه در حال بيماري انجام مي داده : امام كاظم (ع) فرمود : اذا مرض المؤمن اوحي الله الي صاحب الشمال لا تكتب علي عبدي مادام في حبسي و وثاقي ذنبا و يوحي الي صاحب اليمين ان اكتب لعبدي ما كنت تكتبه في صحته من الحسنات  مثلا در حال صحت و سلامت نماز جماعت مي رفته يا روزه ميگرفت در حال بيماري گر چه نمي تواند ولي ثواب آن اعمال را در نامه ي عملش ثبت مي كنند

وظايف بيمار : 1- كتمان از مردم : من كنوز البر كتمان المصائب و الامراض و الصدقه

2- گله مند نبودن از بيماري تا سه روز نزد عيادت كننده : پيامبر فرمود  : قال الله تعالي من مرض ثلاثا فلم يشك احدا من عواده ابدلته لحما خيرا من لحمه و دما خيرا من دمه فان عافيته عافيته و لا ذنب له و ان قبضته قبضته الي رحمتي

3- بيماري را به خدا گفتن : من كتم وجعا ثلاثة ايام من الناس و شكا الي الله كان حقا علي الله ان يعافيه منه  امام علي (ع)

4- كتمان نكردن از پزشك : من كتم الاطباء مرضه خان بدنه

من كتم مكنون دائه عجز طبيبه عن شفائه امام علي (ع)

فلسفه  ي بيماري :1-  رهايي از غفلت : داوود (ع) كان يقول : اللهم لا مرض تضنيني (بستريم كند ) و لا صحة تنسيني و لكن بين ذالك :

2- قدر سلامتي دانستن : كفي بالسلامة داء

3- ياد خدا و تكامل معنوي : پيامبر (ص) فرمود : ان الله يبغض العترية النفرية الذي لم يرزأ في جسمه و لا ماله

4- بدن سرمست نشود : امام باقر فرمود : الجسد اذا لم يمرض اشر و لا خير في جسد يأشر

آداب عيادت :1-  عيادت كامل : ان من تمام عيادة المريض ان يضع احدكم يده علي جبهته او يده فيسأله كيف هو و تحياتكم بينكم بالمصافحه

2- هديه دادن : هديه بايد متناسب با وضع بيمار و رعايت آداب هديه دادن باشد

مَولى لِجَعفَرِبنِ مُحَمَّدٍ عليه‏السلام مَرِضَ بَعضُ مَواليهِ فَخَرَجنا إِلَيهِ نَعودُهُ وَنَحنُ عِدَّةٌ مِن مَوالى جَعفَرٍ فَاستَقبَلَنا جَعفَرٌ عليه‏السلام فى بَعضِ الطَّريقِ فَقالَ لَنا أَينَ تُريدونَ؟ فَقُلنا: نُريدُ فُلانا نَعودُهُ فَقالَ لَنا: قِفوا، فَوَقَفنا، فَقالَ: مَعَ أَحَدِ كُم تُفّاحَةٌ أَو سَفَرجَلَةٌ أَو اُترُجَّةٌ أَو لُعقَهٌ مِن طيبٍ أَو قِطعَةٌ‏مِنْ‏عودِبُخورٍ؟ فَقُلنا: مامَعَناشَىْ‏ءٌمِنْ‏هذا، فَقالَ: أَما تَعلَمونَ أَنَّ المَريضَ يَستَريحُ‏إِلى كُلِّ مااُدخِلَ بِهِ‏عَلَيهِ؛

امام صادق به عده اي كه به عيادت بيمار ميرفتند فرمود: آيا سيب يا گلابي يا كمي عطر يا عود براي هديه بردن با خود داريد يا نه ؟ گفتند : نه فرمود : مگر نمي دانيد هديه باعث آرامش خاطر و راحت روان مريض است

 رسول اكرم (ص)فرمود: من اطعم مریضاً شهوته اطعمه الله من ثمار الجنّة. هر کس بیماری را به آنچه که دوست دارد اطعام کند خداوند متعال از میوه های بهشت به او خواهد داد

3- دعا براي مريض : پيامبر فرمود : هفت مرتبه بر بالين بيمار اين دعا را بخوانيد : اسأل الله العظيم رب العرش العظيم ان يشفيك

رسول اكرم(ص)فرمود: «عودوا المرضی و اتّبعوا الجنائز یذکّرکم الاخرة و تدعوا للمریض، فتقول اللّهمّ اشفه بشفائک و داوه بدوائک و عافه من بلائک.» بیماران را عیادت کنید و در تشییع جنازه ها شرکت نمایید که این کار آخرت را به یاد شما می آورد و برای بیمار دعا کنید و بگویید: خدایا! او را به شفای خود شفا مرحمت کن و به دوای خویش مداوا فرما و از بلای خود او را در امان بدار

40 يا 70 مرتبه سوره ي حمد را خواندن و بر آب دميدن و به بيمار دادن و در صورت امكان مقداري بر او ريختن

سلمان مريض شد پيامبر(ص) به عيادتش رفت و در حق او چنين دعا كرد : خدا رنجت را برطرف ، اجرت را زياد  و دين و بدنت را حفظ كند

سيد بن طاووس مي گويد : سعيد بن الفتح القمي مريض شد اطبا از درمانش عاجز شدند اين دعا را از قول امام صادق  چهل مرتبه بعد از نماز صبح خواند و شفا يافت : بسمالله الرحمن الرحيم الحمد للله رب العالمين حسبنا الله و نعم الوكيل تبارك الله احسن الخالقين و لا حول و لا قوة الا بالله العلي العظيم .

4- اميد دادن به بيمار : پيامبر (ص) فرمود : اذا دخلتم علي المريض فنفسوا له بالاجل فان ذالك لا يرد شيئا و هو يطيب النفس

تقويت روح بيمار باعث مقاومت او در برابر بيماري مي شود و او را آرامش مي دهد

 5- تحمل بيمار : ثلاثة لا يلامون عن سوء الخلق المريض و الصائم حتي يفطر و الامام العادل

6- زمان عيادت بايد كوتاه باشد : پيامبر (ص) فرمود : افضل العيادة اجرا سرعة القيام من عند المريض 

چون آزادي و آرامش نياز اساسي بيمار است

پيامبر فرمود : خَيرُ العِيادَةِ اَخَفُّها؛ بهترين عيادت، آن است كه سبك‏تر برگزار شود.

روایت از امام علی علیه السلام است که:إِنَّ مِنْ أَعْظَمِ الْعُوَّادِ أَجْراً عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لَمَنْ إِذَا عَادَ أَخَاهُ خَفَّفَ الْجُلُوسَ إِلَّا أَنْ یَكُونَ الْمَرِیضُ یُحِبُّ ذَلِک وَ یُرِیدُهُ وَ یَسْأَلُهُ ذَلِک.

7- تكرار عيادة هر سه روز يا چهار روز يك مرتبه : پيامبر(ص) فرمود : اغبّوا في العيادة و اربعوا الا ان يكون مغلوبا  در برخي روايات هر سه روز يك با ر ذكر شده است

8- نزد بيمار چيزي نخوريد : نهي رسول الله (ص) آن يأكل العئد عند العليل فيحبط الله اجر عيادته

طبق روايات از غذا خوردن نزد بيمار و مصيبت ديده و روزه دار نهي شده است

9- طلب دعا كردن از بيمار : امام صادق علیه السلام فرمودند: إِذَا دَخَلَ أَحَدُكُمْ عَلَى أَخِیهِ عَائِداً لَهُ فَلْیَسْأَلْهُ یَدْعُو لَهُ فَإِنَّ دُعَاءَهُ مِثْلُ دُعَاءِ الْمَلَائِكَة

به عيادت چه كساني نبايد رفت :1-  قبل از سه روز به عيادت بيمار نرويد : پيامبر (ص) فرمود : بيمار را قبل از سه روز عيادت نكنيد اگر بيماري بيشتر از سه روز شد به عيادتش برويد

كانَ رَسولُ اللّه صلى الله عليه و آله اِذا فَقَدَ الرَّجُلَ مِنْ اِخْوانِهِ ثَلاثَةَ اَيّامٍ سَأَلَ عَنْهُ، فَاِنْ كانَ غائِبا، دَعا لَهُ وَ اِنْ كانَ شاهِدا زارَهُ وَ اِنْ كانَ مَريضا عادَهُ؛

رسول اكرم صلى الله عليه و آله هرگاه يكى از اصحاب خود را سه روز نمى ديدند از حال او جويا مى شدند، آنگاه اگر در سفر بود، دعايش مى كردند و اگر در شهر بود به ديدارش و اگر مريض بود، به عيادتش مى رفتند.

2- به عيادت برخي به خاطر رعايت حال نرويد : لا يعادون صاحب الرمد (چشم درد) و صاحب الضرس(دندان درد) و صاحب الدمل

3- به عيادت برخي به خاطر تنبيه آن ها نرويد : شارب الخمر ان مرض فلا تعودوه و ان مات فلا تحضروه